Kiedy dzieci przychodzą na świat, stopniowo uczą się radzić sobie z otoczeniem i nawiązywać relacje z innymi. Stopniowo zdobywają umiejętności i strategie, które pozwalają im uzyskać to, czego chcą lub uniknąć negatywnych konsekwencji. Stąd często spotyka się dzieci, które dzięki równym chwytom manipulacyjnym, dostają to, co chcą. Należy pamiętać, że nie jest to działanie ze złośliwością, gdyż nie dążą one do wyrządzenia krzywdy. Po prostu wdrażają narzędzie, które uznali za przydatne. Nie są świadome, że jest to szantaż emocjonalny. Dlatego jako dorośli mamy za zadanie wygaszać te zachowania i pomagać im wdrażać inne, bardziej pozytywne i funkcjonalne metody. Ostatecznie to my uczymy ich odróżniania dobra od zła.
Spis treści:
Szantażu emocjonalnego stosowany przez dzieci – przyczyny
Jeśli zastanawiasz się, dlaczego Twoje dziecko manipuluje innymi, nie myśl, że to brak szlachetności lub że taka postawa kryje w sobie złe intencje. W rzeczywistości istnieją dwa ważne powody, dla których dzieci zachowują się w ten sposób.
Przykład dorosłych
Gdy po kłótni z małżonkiem dążysz do takiej sytuacji, aż się ugnie, to manipulujesz nim. A kiedy mówisz dziecku, że jest złym dzieckiem, żeby było ci posłuszne, to manipulujesz nim. W obu przypadkach, wykorzystując emocje do kontrolowania zachowania drugiej osoby, grasz na jej chęci zadowolenia cię, a dzieci szybko się tego uczą. Jeśli dzieci widzą, że ich starsi stosują szantaż wobec nich i ich rówieśników, przyjmują, że jest to słuszna strategia. Więc przyjmują je do wiadomości i wprowadzają w życie. Jesteśmy dla nich głównym wzorem do naśladowania.
Brak konsekwencji
Dzieci uczą się manipulacji przez czyste eksperymentowanie, metodą prób i błędów. Spośród różnych strategii, które próbują, szantaż emocjonalny działa, więc stosują go w kółko. Na przykład, gdy w kłótni między rodzeństwem jedno z nich płacze, krzyczy i odgrywa ofiarę, to ostatecznie dostaje to, czego chce. Również jeśli rodzic, który początkowo odmówił kupienia zabawki dla swojego dziecka, a w końcu ulega dla świętego spokoju, wykazuje się brakiem konsekwencji w wychowaniu.
W obu przypadkach konsekwencje manipulacji były dla dziecka pozytywne: oszczędzono mu czegoś nieprzyjemnego (skarcenie) lub uzyskało to, czego chciało (zabawkę). W związku z tym, dlaczego rezygnować z tej strategii? Dzieci stosują strategię szantażu emocjonalnego, ponieważ przekonały się, że działa ona na nie w celu osiągnięcia ich celów.
Jak reagować na szantaż emocjonalny, który stosuje dziecko?
Przede wszystkim musimy mieć świadomość, że to my, dorośli, spowodowaliśmy takie zachowanie lub przyczyniliśmy się do jego podtrzymania. Nie chodzi więc o obwinianie, strofowanie czy karanie dziecka, ale o dostrzeżenie możliwości odwrócenia tej sytuacji. Oto kilka przydatnych wskazówek, jak to zrobić.
Oceń swoje zachowanie jako rodzica
Jak już zostało wspomniane, być może nieświadomie zaoferowałeś swojemu dziecku niewłaściwy wzór do naśladowania. Przeanalizuj, czy we własnych relacjach stosujesz manipulację emocjonalną, nawet jeśli nie świadomie i celowo. Jeśli tak, to zmień swoją strategię i staraj się nie dążyć do kontrolowania innych. Zacznij komunikować się i odnosić w bardziej asertywny sposób. Oczywiście nie stosuj szantażu emocjonalnego wobec swoich dzieci - są lepsze strategie kierowania ich zachowaniem.
Utrzymuj stanowcze i konsekwentne granice
Trudno nie poddać się, gdy dziecko płacze, krzyczy, uderza w przedmioty i nic nie wydaje się go uspokajać. Szczególnie jeśli jesteśmy w przestrzeni publicznej na oczach i ocenie innych. Należy jednak bezwzględnie trzymać się wyznaczonych przez siebie granic. Nie można przeciągać pory snu, bo dziecko się złości, ani kupować mu wszystkiego, co chce, ani zmieniać jedzenia na stole. Zdefiniuj swoje zasady i trzymaj się ich. Przynosi to dzieciom spójność i stabilność, a także powstrzymuje skuteczność manipulacji.
Naucz się radzić z negatywnymi emocjami dzieci
Co się dzieje z wieloma rodzicami manipulujących dzieci, to że nie mogą znieść widoku swoich dzieci rozzłoszczonych, sfrustrowanych, smutnych lub agresywnych. Dla nich te dziecięce emocje są nie do zniesienia, więc chcą, tylko żeby jak najszybciej odeszły. Aby to osiągnąć, nie wahają się ulegać, przeczyć sobie i pobłażać każdemu życzeniu dziecka. Niestety, to tylko utrwala sytuację.
Ważne jest, abyś nauczył się akceptować negatywne emocje dziecka, bez próby ich rozpuszczenia. Możesz towarzyszyć im w ich smutku lub złości, dać im znać, że ich rozumiesz, uprawomocnić to, co czują, ale nie wycofywać swoich zasad. Prawdopodobnie będzie to niewygodny moment, który będziesz musiał tolerować kilka razy, ale w dłuższej perspektywie zobaczysz, że była to bardzo pozytywna lekcja.
Wzmacniaj zachowania alternatywne
Z psychologii behawioralnej mamy różne techniki modyfikacji zachowań dzieci. Jedna z nich, znana jako ekstynkcja, pozwala nam wyeliminować niewłaściwe zachowania poprzez proste wycofanie z nich uwagi. Jeśli jednak chcemy zwiększyć jej skuteczność i nie sprawić, że dziecko poczuje się odrzucone, kluczowe jest, aby jednocześnie wzmacniać alternatywne zachowanie.
Jeśli dziecko ma napady złości, nie powinniśmy przy nim uczestniczyć, dopóki się nie uspokoi (możemy stać obok w ciszy). Ale kiedy już się uspokoją, musimy poświęcić im naszą pełną uwagę i chęć rozmowy. Dzięki temu zrozumie, że ta druga alternatywa jest znacznie bardziej przydatna. W ten sam sposób, jeśli chcemy wyeliminować manipulację, musimy nagradzać dziecko, gdy ucieka się do spokojnej i szczerej komunikacji oraz gdy przyjmuje „nie za odpowiedź. Są to zachowania, które chcemy widzieć powtarzane, więc muszą przynosić jakiś zysk lub korzyść.
Szantaż emocjonalny – książka
Jeśli czujesz, że powyższe rady nie są wystarczające i chcesz zgłębić temat na takim poziomie, aby jeszcze lepiej i pewniej poradzić sobie z trudnymi sytuacjami, polecamy zakup książki. Temat szantażu emocjonalnego z pewnością nie zostanie wyczerpany w jednym artykule i warto sięgnąć po dłuższe materiały edukacyjne.
Szantaż emocjonalny – podsumowanie
Dzieci reagują na otoczenie i na konsekwencje ustalone przez dorosłych. Jeśli zmienisz manipulantów, ponieważ takie etykiety niszczą ich poczucie własnej wartości i mogą utrwalać niepożądane zachowania. Stosują szantaż emocjonalny, bo się tego nauczyły. Pomóż im oduczyć się tego i ustalić nowe zasady. Zobaczysz, że wkrótce wszystko się zmieni.